अजय निराैला, पाैष्टिक आहार अनुसन्धानकर्ता ।
विद्यालयमा प्रि-नर्सरीदेखि कक्षा ५ सम्मका बालबालिकाका लागि दिउँसो खाजा (टिफिन) को विशेष महत्त्व छ। यो शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्यका लागि अत्यन्त आवश्यक छ।
विद्यालयमा प्रि-नर्सरीदेखि कक्षा ५ सम्मका बालबालिकाका लागि दिउँसो खाजा (टिफिन) अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ। यो न केवल शारीरिक स्वास्थ्यका लागि, तर मानसिक विकास र सिकाइ क्षमताका लागि पनि आवश्यक मानिन्छ। बालबालिकाको समग्र स्वास्थ्य र भविष्यको जीवनशैली निर्माणमा दिउँसो खाजाले ठुलो भूमिका खेल्छ।
शारीरिक वृद्धि र पोषणको लागि महत्त्वपूर्ण
बालबालिकाको शरीर तीव्र गतिमा वृद्धि हुने चरणमा हुन्छ। यस समयमा सन्तुलित खाजाले उनीहरूको शारीरिक वृद्धि र विकासका लागि आवश्यक पोषण तत्व प्रदान गर्छ। प्रोटिन, भिटामिन, मिनरल्स, र ऊर्जा जस्ता तत्वयुक्त खाजा अत्यावश्यक छ।
उर्जाको स्रोत
विद्यालयको समय सक्रियताले भरिपूर्ण हुन्छ। बालबालिकाले पढाइ, खेलकुद, र अन्य गतिविधिमा भाग लिने भएकाले उनीहरूलाई पर्याप्त उर्जाको आवश्यकता पर्छ। दिउँसोको खाजाले उनीहरूलाई थकानबाट जोगाउन र ऊर्जा प्रदान गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।
पढाइ र ध्यान केन्द्रित गर्न सहयोग
पचाउन सजिलो र पोषणयुक्त खाजाले बालबालिकाको दिमाग राम्रोसँग काम गर्न मद्दत पुर्याउँछ। यसले स्मरणशक्ति, सोचने क्षमता, र सिकाइ प्रक्रियामा सकारात्मक प्रभाव पार्छ।
स्वास्थ्यप्रति सचेत बनाउने बानी
बाल्यकालमा नै स्वस्थकर खानेकुराको बानी बसाल्नु बालबालिकाका लागि भविष्यमा अत्यन्त लाभदायक हुन्छ। सन्तुलित खाजाले चिप्स, चकलेट, र जंक फुडजस्ता अस्वस्थ खानेकुराबाट टाढा रहन प्रेरित गर्छ।
समूहमा खाने अनुभव
दिउँसो खाजाको समयमा साथीहरूसँग खाना खाने अवसर बालबालिकाको सामाजिक विकासका लागि महत्वपूर्ण छ। यसले साझेदारी गर्ने भावना र समाजमा घुलमिल हुन सिकाउँछ।
रोगप्रतिरोधात्मक क्षमतामा सुधार
सन्तुलित खाजामा हरियो तरकारी, फलफूल, र अन्य पोषणयुक्त खानेकुरा समावेश गर्दा बालबालिकाको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता वृद्धि हुन्छ। यसले उनीहरूलाई विभिन्न रोगबाट बच्न सहयोग गर्छ।
अनुशासन र समय व्यवस्थापन
दिउँसो खाजाको निश्चित समय व्यवस्थापनले बालबालिकामा अनुशासनको भावना विकास गर्छ। नियमित समयमा खाजा खाने बानीले समयको महत्त्व बुझ्न र यसको सही उपयोग गर्न प्रेरित गर्छ।
भोक नियन्त्रण
दिउँसोको खाजाले अत्यधिक भोक लाग्नबाट रोक्छ। यसले बेलुकाको समयमा अत्यधिक खान नखाएर तौल सन्तुलनमा राख्न सहयोग पुर्याउँछ।
विद्यालयमा दिउँसो खाजाको यो अभ्यासलाई प्रभावकारी बनाउन अभिभावक, शिक्षक, र विद्यालय प्रशासनले संयुक्त पहल गर्नुपर्छ। सन्तुलित र स्वस्थ खाजा सुनिश्चित गर्दा बालबालिकाको शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्यमा दीर्घकालीन लाभ पुग्छ।
दिवा खाजाले शारीरिक र मानसिक विकासमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ, विशेष गरी बच्चाहरूको लागि। यसको महत्त्व निम्न बुँदाहरूबाट प्रष्ट हुन्छ:
१. शारीरिक विकासमा योगदान
ऊर्जाको स्रोत: दिवा खाजा बच्चाहरूको दैनिक क्रियाकलापका लागि आवश्यक ऊर्जा प्रदान गर्छ। यो सक्रिय रहन र थकान कम गर्न मद्दत गर्छ।
पोषण आपूर्ति: यो समय सही पोषकतत्वयुक्त खाना खुवाएमा बच्चाहरूको हड्डी, मांसपेशी, र अंगहरूको विकासमा सकारात्मक प्रभाव पर्छ।
२. मानसिक विकासमा सहयोग
मस्तिष्कको कार्यक्षमता सुधार: दिवा खाजामा पोषक तत्व जस्तै प्रोटिन, कार्बोहाइड्रेट, भिटामिन, र मिनरल्स भएमा ध्यान केन्द्रित गर्न र स्मरण शक्ति सुधार गर्न मद्दत पुर्याउँछ।
मूड र व्यवहार सुधार: सन्तुलित खाजा बच्चाहरूको मूड सन्तुलनमा प्रभाव पार्छ, जसले उनीहरूलाई खुसी र शान्त बनाउँछ।
३. सिकाइ क्षमता वृद्धिमा असर
खाली पेटले बच्चाहरूको सिकाइ क्षमतामा बाधा पुर्याउन सक्छ। दिवा खाजाले तिनको ऊर्जा स्तरलाई सन्तुलित राखेर पढाइप्रति ध्यान केन्द्रित गर्न सहयोग पुर्याउँछ
